Zrujnowane fabryki i domy - straty Torunia podczas II wojny światowej

Zobacz wideo: Tak budują linię tramwajową na Jar

"Prawie w każdym roku, od czasu objęcia browaru, buduje pan Chronowski, starając się zawsze o powiększenie i sprawne funkcjonowanie swojego przedsiębiorstwa, mając zaś kilkunastoletnie doświadczenie w tej gałęzi przemysłu, cennemi swemi uwagami i radami wprowadza w zachwyt swoich pracowników. (...) Po przejęciu odremontował wszystkie piwnice, zaprowadził sztuczną chłodnię tychże piwnic, nie żałując dużego nakładu na izolację ścian itp. Wystawił olbrzymi garaż, pobudował rozlewnię na wielką skalę, w ogóle na każdym kroku wprowadzając ulepszenia i najnowsze zdobycze techniki, aby tylko przedsiębiorstwo podnieść i doprowadzić do rozmiarów wielkich, europejskich. (...) Browar produkował w pierwszym roku istnienia zaledwie 1000 hektolitrów piwa, co rak zaś produkcja się wzmagała, tak iż obecnie sięga 10000 hltr".

Oto fragment rozdziału na temat znajdującego się na Podgórzu Browaru Pomorskiego (tel. 195), pochodzący z "Księgi Pamiątkowej Pomorza" wydanej z okazji dziesięciolecia powrotu tej części kraju do Polski. Wykupiony w 1922 roku z rąk niemieckich browar, był wtedy symbolem polskiej przedsiębiorczości. Dziś jest symbolem strat, jakie poniosło miasto podczas II wojny światowej. W ostatnich dniach okupacji wyleciały w powietrze dwa stojące na torach niedaleko browaru niemieckie wagony z amunicją. Eksplozja zniszczyła gmach, grzebiąc pacjentów ulokowanego w piwnicach szpitala wojskowego, unicestwiła również sporą część Podgórza.
Browar nie został odbudowany. Jego przedwojenny właściciel, Józef Chronowski, miał podwójne obywatelstwo. Skorzystał z tego i na początku wojny wyjechał wraz z rodziną do USA. W latach 60. jego spadkobiercy otrzymali odszkodowanie za utracony majątek.

Z powodu wielkiego wybuchu oraz walk o miasto, w lewobrzeżnej części Torunia zostało zniszczonych 240 budynków. Wycofujący się Niemcy podpalili Dworzec Główny, zniszczyli też sporo innych obiektów i urządzeń kolejowych. Wysadzili także oba mosty na Wiśle. Dla porównania, na Mokrem w 1945 roku zostały zniszczone 94 budynki, a na Bydgoskiem 10. Tu Niemcy zniszczyli m.in. koszary 4 Pułku Lotniczego. Poza tym bomby spadły również na starówkę, niszcząc dwie kamienice przy Żeglarskiej.

Straty materialne ze stycznia i początków lutego 1945 roku nie są rzecz jasna jedynymi, jakie podczas wojny poniósł Toruń. Pierwsze szkody zostały spowodowane przez niemieckie bombardowania w 1939 roku. Bomby zniszczyły bądź uszkodziły szereg budynków m.in. na Mokrem i Bydgoskiem.

Po zajęciu miasta Niemcy przejęli majątki należące do jego żydowskich obywateli, zburzyli synagogę i zabudowania gminy przy ul. Szczytnej. Skonfiskowali także firmy i nieruchomości należące do Polaków. Ci nie pozostawali dłużni, w maju 1941 roku członkowie Polskiej Armii Powstania podpalili młyny w Lubiczu i Toruniu. Pierwszy został poważnie uszkodzony, drugi spłonął całkowicie. Niemcy wzięli krwawy odwet mordując prawie wszystkich aresztowanych pracowników młynów, oraz większość zatrzymanych w związku z pożarami zakładników. Młyny odbudowali, ten na Mokrem znacznie rozbudowując.

Straty wojenne jakie poniósł Toruń, nie ograniczają się tylko do tych z czasów okupacji. Znaczny udział w dewastacji miasta mają również Rosjanie, którzy wiosną 1945 roku rozpoczęli rabunek na wielką skalę. Z samego tylko młyna na Mokrem wywieźli 46 wagonów sprzętu. Polacy, którzy przejęli po nich zdewastowany zakład, musieli go na nowo wyposażyć.

Polecamy nasze grupy i strony na Facebooku:

• Bieżące wypadki i utrudnienia w Kujawsko-Pomorskiem
• Gdzie dobrze zjeść w Toruniu i okolicach?
• Toruń Retro!
• Sport w Toruniu