Niezwykły portret Torunia w szkicowniku pruskiego oficera

Dzięki kolejnym ilustracjom dowiadujemy się, jak wyglądały nieistniejące już bramy Chełmińska i Paulińska, druga krzywa wieża, drewniany most na Wiśle i port rybacki z dzielnicą portową.
[break]

To było odkrycie!

Około trzech lat temu Sławomir Majoch, historyk sztuki, kurator zbiorów toruńskiego Muzeum Uniwersyteckiego, pojechał do muzeum (Westpreussisches Landesmuseum) w Warendorf w Nadrenii Północnej-Westfalii, by wygłosić wykład. Zaintrygował go tam jeden z widoków z przechowywanego w tej placówce XIX-wiecznego szkicownika pruskiego oficera - hauptmanna (czyli kapitana) Oscara Kauscha. Zauważył, że bardzo przypomina fragment Torunia.
- Przekartkowałem szkicownik i stwierdziłem, że właściwie wszystkie ilustracje przedstawiają Toruń - mówi Sławomir Majoch. - Okazało się, że tamtejsi muzealnicy nie zdawali sobie sprawy, iż cały zeszyt poświęcony jest jednemu miastu.
Niejeden obrazek zaskoczył torunianina. - Zobaczyłem widoki, których nie znaliśmy, na przykład zalesione Bydgoskie Przedmieście i drugą krzywą wieżę, która stała na obecnym placu Rapackiego. Niespodzianką był widok barbakanu - przyznaje Sławomir Majoch. - Zaskoczeniem mógł być widok otoczenia Dworu Mieszczańskiego, który od tamtych czasów się zmienił.
Autor rysunków i akwarel Oscar Kausch urodził się w 1829 roku. Służył w 61. Infanterie-Regiment w Toruniu. Jego losy nie są dokładniej znane. Wiadomo, że w 1872 został majorem, a 6 lat później generałem brygady. Zmarł w 1888 roku. Toruń portretował tuż przed wojną prusko-francuską. 75 barwnych akwarel i rysunków tuszem zawartych w szkicowniku wykonał od jesieni 1869 do wiosny 1870.
- Miał talent plastyczny - uważa Sławomir Majoch. - To były zresztą czasy, gdy szkoliło się umiejętność rysowania. Zwłaszcza pierwsze rysunki w szkicowniku kapitan wykonał bardzo staranne. Niektóre z nich przerabiał potem na większe obrazy. Jego szkicownik jest świetnym dokumentem, bo z tego czasu mamy niewiele podobnych. Wprawdzie zachowały się pierwsze ówczesne zdjęcia, ale przedstawiają najbardziej znane zabytki. Kausch poza tym odwzorował też kolorystykę.
Po ponad stu latach szkicownik Oscara Kauscha wrócił do Torunia na kilka miesięcy, wypożyczony przez Sławomira Majocha. Ilustracje wówczas sfotografowano. Już został oddany właścicielowi, muzeum w Warendorf. A jego „odkrywca” wraca do badań. Kartki są bowiem datowane, ale nie wszystkie autor opatrzył opisami. Nie wszystkie opisy zaś są czytelne.

Znaszli to miasto?

Czy portret Torunia sprzed bez mała półtora wieku będzie szerzej dostępny?
- Pomysły były różne, na razie nie udało się ich zrealizować - przyznaje Sławomir Majoch. - Będziemy chcieli opublikować faksymile (dokładna kopia rękopisu, rysunku lub druku, wykonana ręcznie, techniką drukarską lub fotograficzną - przyp. red.) zeszytu. Kto będzie wydawcą? Trwają rozmowy. Warto rzecz wydać, bo oryginał bywa udostępniany publicznie bardzo rzadko i na krótko.
Toteż poświęcone dokumentowi spotkanie ze Sławomirem Majochem, na które w sobotę zaprasza Książnica Kopernikańska, może być dla miłośników Torunia prawdziwą gratką.
- Pokażę około 80 procent zawartości szkicownika - zapowiada badacz. - Nie jestem do końca pewien, czy dobrze zidentyfikowałem wszystkie przedstawione tam miejsca. Może torunianie pomogą?
Spotkanie ze Sławomirem Majochem nt. szkicownika Kauscha odbędzie się 20 września o godz. 18 w hotelu „Mercure”. Wstęp wolny.