System Forda już nie działa

Tłumy studentów przyszły posłuchać guru światowej socjologii, profesora Zygmunta Baumana. Zainteresowanie jego wizytą zaskoczyło nawet organizatorów.

- Jak długo tu pracuję nie widziałem jeszcze w tej sali takiej sytuacji - mówił do tłumu studentów ściśniętych w największej auli wykładowej Wydziału Humanistycznego UMK, budynku „harmonijki”, dziekan profesor Andrzej Szahaj. - Nie ma się czemu jednak dziwić - zaznaczał profesor wskazując na gościa, prof. Zygmunta Baumana. - Największy diagnosta współczesnej sytuacji kulturowej świata. Legendarna postać nauki polskiej i światowej. Doktor honoris causa 16 uniwersytetów, któremu za kilka dni minister kultury rządu polskiego przyzna medal Gloria Victis za wybitne osiągnięcia dla kultury polskiej. <!** reklama>

Właśnie przy tej okazji twórca koncepcji ponowoczesności (postmodernizmu) przybył na UMK ze specjalnym wykładem. Co powiedział w Toruniu profesor Zygmunt Bauman? W swoim wykładzie przedstawił mechanizm wytwarzania i odtwarzania nierówności społecznych. Odwołał się do przykładu fabryki Henry’ego Forda.

- Ford był tak samo zależny od robotników jak oni od niego. Dawał im utrzymanie i możliwości, ale nie mógł przenieść swoich maszyn gdzie indziej. Wzajemne powiązania sprzyjały więc pokojowemu nastawieniu. Obie grupy starały się wypracowywać modus vivendi, konsensus, tak aby współistnienie było możliwe. To właśnie dlatego Ford potrafił w geście podnieść uposażenie swoich pracowników dwukrotnie, wiedział, że bez nich jego fabryka upadnie. Taki mechanizm działa w skali jednej fabryki, ale także narodu i świata - tłumaczył profesor.

- Dziś rządzi element niepewności - diagnozował. - Właściciel fabryki nie widzi dziś powodów, żeby dzielić się swoim bogactwem z innymi - mówił profesor. - Nie czuje się odpowiedzialny za ludzi w niedoli, bo już nie jest od nich zależny. Nie jest związany z miejscem, przestaje interesować się lokalnymi sprawami - rodzi to konsekwencje. Jeśli mu się nie podoba, może złożyć swój komputer i przenieść się do bardziej przyjaznego miejsca. Wzajemna zależność została jednostronnie wypowiedziana.

Zdolność do migracji, a z drugiej strony przygwożdżenie pozostałej części społeczeństwa jest dziś zdaniem profesora, głównym czynnikiem rozwarstwienia społecznego. - Doskwiera nam dziś ogólne poczucie niepewności, niejasności sytuacji - diagnozuje społeczeństwo Bauman. - Podział na „ruchliwych” i „przygwożdżonych” przenika do każdego miasta i osiedla i stwarza nowe problemy. To jest nowa gra, której reguły jeszcze nie do końca znamy.

prof. ZYGMUNT BAUMAN

Wybitny socjolog, filozof, eseista, jeden z najważniejszych twórców koncepcji postmodernizmu. W latach 50. rozpoczął karierę naukową. Wyjechał z Polski w 1968 roku, po wydarzeniach marcowych, najpierw do Izraela, potem do Anglii. Jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu w Leeds i Uniwersytetu Warszawskiego