Koszyk wielkanocny. Co do niego wkładamy? Jakie symbole wielkanocne powinny znaleźć się w koszyku?

Zobacz wideo: Akcyza na alkohol i papierosy w górę

Coroczna tradycja święcenia pokarmów jest bezpośrednio związana ze Świętami Wielkiej Nocy. Przyjęło się, że idziemy ze „święconką” w Wielką Sobotę. Przygotowany koszyczek wielkanocny jest wypełniony konkretnymi przedmiotami, produktami, przyprawami i jedzeniem. Nie bez przyczyny. Każdy obiekt ma swoje znaczenie symboliczne i nie znalazł się w koszyczku przez przypadek. Warto nadmienić, że zwyczaj święcenia pokarmów narodził się dopiero w VIII wieku. W Polsce jednak został on przyjęty dopiero w okresie XIV wieku.

Początkowe święcenie wszystkich pokarmów, jakie znajdowały się na stole, zamieniono na święcenie koszyczka, który ma mniej lub bardziej określony skład. Z zasady są tu jednak podstawowe produkty spożywcze, które tradycyjnie pojawiają się na wielkanocnym stole. Dlatego też, gdy wspólnie zasiadamy do śniadania w dniu Wielkiej Nocy (Wielka Niedziela), święconka powinna być umieszczona na stole. Przed rozpoczęciem posiłku głowa rodziny dzieli się poświęconym pokarmem z resztą domowników, co przypomina wigilijne dzielenie się opłatkiem. Następnie zasiadamy do suto zastawionego stołu i jemy pyszne, uroczyste śniadanie.

Są pewne pokarmy, które z zasady uznaje się za podstawowe, jeśli chodzi o koszyk wielkanocny. Jednym z takich właśnie produktów jest chleb. Symbolika jego obecności jest związana z tym, że dla wielu kultur to właśnie on zapewnia przetrwanie. Z tym jest połączone chrześcijańskie pojmowanie tego pokarmu. Symbolizuje on bowiem ciało Pana Jezusa, a tym samym staje się najważniejszym symbolem dla chrześcijan. Co więcej, obecność chleba gwarantuje pomyślność, a także i dobrobyt.

Niemniej istotnym produktem jest sól uznawana za dający życie minerał. Co więcej, sól uznaje się za podstawę istnienia. Przykłady tego można znaleźć w takich frazeologizmach jak „sól ziemi”. Dawniej wierzono również, że minerał ten może odstraszyć zło. Bez wątpienia jednak sól jest uznawana za poprawiającą smak przyprawę, która dodatkowo oczyszcza. Według chrześcijan sól jest symbolem prawdy i życia. Z kolei baranek jest symbolem pokonania śmierci, czyli zwycięstwa dobra nad złem. Jako symbol Chrystusa, baranek oznacza dominację życia nad śmiercią.

Tradycyjnie uznaje się, że koszyczek powinien być wykonany z wikliny i utrzymany w bieli oraz zieleni. Obecnie jednak jest on zrobiony z wielu różnych materiałów. Z zasady przede wszystkim kluczowa jest jego zawartość, choć odpowiednie przystrojenie z zewnątrz również nie jest bez znaczenia. W tradycji utrzymuje się, że koszyk wielkanocny powinien być przykryty śnieżnobiałą serwetką oraz udekorowany gałązkami bukszpanu.

Baranek może być przygotowany z różnych materiałów. Kiedyś formowało się go z masła. Obecnie jednak stosuje się m.in. cukier, marcepan, czekoladę lub ciasto chlebowe. Z zasady baranek symbolizuje łagodność i pokorę, jednak w połączeniu z czerwoną chorągwią staje się symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego. W tej postaci jest on wyrazem zwycięstwa, triumfu, pokonania przez Jezusa grzechu i zła.

Obok soli podstawową przyprawą na stole jest czarny pieprz. Nic więc dziwnego, że również i on znajduje się w przygotowanej święconce. Jednak stoi za tym konkretna przyczyna. Jest on bowiem symbolem gorzkich ziół, z których Żydzi przygotowywali sos zwany charosetem. To zaś miało stanowić pamiątkę niewolniczej pracy w Egipcie. Chrześcijanie zachowali pieprz jako symbol kolebki kultury, z których się wywodzą.

Nie sposób nie wspomnieć o jajkach wielkanocnych, których wspólne malowanie jest tradycją wielu polskich domów. Co więcej, przygotowanie pisanek wiąże się ze stosowaniem różnorodnych metod i barwników, co nieraz przeradza się nawet we współzawodniczenie w tym, kto stworzy piękniejsze jaja wielkanocne. Sama ich obecność nie jest jednak bez znaczenia. W tradycji to właśnie jajko jest symbolem płodności, życia. Mało kto przy tym wie, że choć obecnie jajka są najlepiej kojarzone ze Świętami Wielkanocnymi, do święconki zostały one dodane najpóźniej!

Obecność korzenia chrzanu jest bezpośrednio powiązana z tym, że stanowi on symbol siły i krzepy. Tym samym ma on wzmacniać te właściwości, które mają pozostałe potrawy. Oryginalnie święciło się cały korzeń i dopiero później kroiło się go na plasterki. Współcześnie jednak zwykle święcony jest już starty chrzan.

Nie sposób nie wspomnieć również o wędlinie. Zwyczajowo daje się do koszyczka kiełbasę lub szynkę. Wędlina jest symbolem dostatku, zdrowia i płodności.

Produktem, o którym często zapominamy, a który powinien znaleźć się w koszyku, jest ser. Jest on symbolem przyjaźni pomiędzy człowiekiem a przyrodą. Jego obecność ma stanowić gwarancję nie tylko zdrowia, ale i rozwoju zwierząt domowych, od których pochodzi. Z tego też powodu rzadziej jest on obecny w koszykach wielkanocnych przygotowywanych w miastach.

Dla niektórych zaskakujące może być to, że do koszyczka daje się również ciasto. Jednak tu nie chodzi o słodkości, ani też o gotowe wypieki. Źródłem tego pomysłu jest dawanie kawałka domowego wypieku. Tradycyjnie przyjęło się, żeby to była babka drożdżowa. Obecnie jednak zwykle daje się dowolne ciasto, niekoniecznie drożdżowe.

Nie musimy poprzestawać na powyższych potrawach. Z założenia bowiem koszyczek wielkanocny może być urozmaicony poprzez wiele dodatków. Coraz częściej daje się tam ozdoby oraz słodycze. Przede wszystkim jednak należy pamiętać o wspomnianych tradycyjnych pokarmach, których bogata symbolika ma szczególne znaczenie!

W niektórych domach kultywuje się tradycję umieszczania w koszyku wody, która jest w małym słoiczku. Ma ona stanowić symbol oczyszczenia. Jednak nie jest to obowiązkowy dodatek. W praktyce bowiem tę symboliczną rolę pełni sól, której obecność jest wręcz obowiązkowa.

Nieobowiązkowym dodatkiem są również te produkty. Dodaje się je w niektórych regionach Polski i mają one symbolizować urodzaj i dostatek. Jednak nie są one obowiązkowym elementem świąt Wielkiej Nocy.

Wiemy, że tradycyjnie wiklinowe koszyki są ozdobione bukszpanem oraz białą serwetką. Współcześnie jednak stosuje się po różnorodne ozdoby związane z wiosną. Są to kwiaty, piórka, a także wielobarwne materiały.

Może to niektórych zaskoczyć, ale są produkty, które nagminnie są dodawane do koszyka wielkanocnego, a które nie powinny się tam znaleźć. Jednym z nich jest czekoladowy zajączek. Dla niektórych zwierzę to kojarzy się ze świętami, jednak jest to symbol świecki, który nie ma nic wspólnego z chrześcijaństwem. Co więcej, do koszyka nie powinniśmy wkładać wódki ani żadnego innego alkoholu. Błędem jest umieszczanie w nim przedmiotów użytkowych np. telefonu komórkowego.