Toruń. Wykopaliska z rurą, czyli co się dzieje na Bulwarze Filadelfijskim?

"Nowości" świętują swoje 55-lecie

Prace na toruńskim bulwarze od kilku miesięcy budzą duże emocje. Rozkopane nabrzeże jest pod stałym monitoringiem społecznym, dotyczy to słynnych już na całą Polskę betonowych pawilonów, jak i tego, co odsłania ziemia. Skarbów przeszłości jest tam sporo, robotnicy odkopali m.in. fundamenty XIX-wiecznej kaponiery przy Bramie Mostowej, pozostałości prochowni z czasów napoleońskich, a także mur oporowy z XVII wieku. Prawdziwą ucztą dla archeologów i historyków, okazały się gotyckie mury budynków, które zapewne należały do kompleksu klasztoru św. Ducha. Po ich odkryciu wojewódzki konserwator zabytków wstrzymał prowadzone w tym miejscu prace budowlane i zarządził kompleksowe badania archeologiczne. Archeolodzy przystąpili do pracy, o czym informowaliśmy.

Kilka dni temu jednak skontaktował się z nami toruński przewodnik Ryszard Urbański, który stale monitoruje to, co się dzieje na bulwarze. Przysłał zdjęcia leżącej na gotyckich fundamentach rury, która z całą pewnością z czasami Kopernika nie miała nic wspólnego. Była całkiem współczesna i wyglądała, jakby czekała na zainstalowanie. Jak to zatem jest, czy roboty budowlane rzeczywiście zostały wstrzymane? A jeżeli tak, to skąd wzięła się tam rura? Czy teren, na którym są prowadzone badania znajduje się pod odpowiednim nadzorem?

- Rura na bulwarze została umieszczona metodą przecisku w mojej obecności, przez warstwy nasypowe bez ingerencji w relikty architektury i nienaruszone nawarstwienia kulturowe - mówi Joanna Sosnowska, archeolog z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. - Ze względów technologicznych trzeba było ją tam umieścić, ale z zastrzeżeniem, że jej koniec wystający na teren przeznaczony pod badania archeologiczne ma być odcięty, aby nie przeszkadzała w prowadzeniu badań.

Joanna Sosnowska zapewnia również, że teren wykopalisk jest nadzorowany, m.in. przez kierownika budowy oraz archeologów. W samym wykopie jednak w tej chwili nic się nie dzieje. Badania zostały zawieszone, ponieważ zgodnie z procedurami, Urząd Miasta Torunia musiał przeprowadzić przetarg. Do tej pory nadzór nad całą inwestycją mieli archeolodzy z Muzeum Okręgowego i to oni prowadzili pierwsze prace przy klasztornych murach. Kto będzie je kontynuował? Oby ktoś odpowiedzialny. Bez wątpienia jest to jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych na terenie Torunia. Niestety, głównym kryterium branym pod uwagę w przetargu, jest cena. Termin składania ofert upływa 20 stycznia.

Budowa kompleksu klasztorno-szpitalnego rozpoczęła się niedługo po lokacji Torunia. Sąsiadujący z klasztorem szpital był drugim w państwie krzyżackim. Całość przetrwała do połowy XVII wieku, gdy kościół i sąsiadujące z nim zabudowania zniszczyli Szwedzi okupujący miasto podczas potopu.

Relikty klasztoru były odkrywane kilkukrotnie. Trafili na nie robotnicy, który w latach 80. XIX wieku pracowali na nabrzeżu. Na początku wieku XX, gdy obok Bramy Klasztornej budowano zbiornik gazowy i dom gazownika, w wykopach fundamentowych miały się pojawić grube mury budynku z wieżą o charakterze obronnym, zbudowanym na planie kwadratu, z jednym filarem na środku. Wszystko wskazuje na to, że trafili na pozostałości kościoła. Odkryte fundamenty rozebrali, jednak nadziei na odkrycie pozostałości kościoła to nie przekreśla. Ostatecznie, w tym miejscu miało nie być już żadnych zabytków archeologicznych, ponieważ wszystko miało zostać unicestwione podczas budowy współczesnego bulwaru, a jednak ziemia przechowała wiele pamiątek przeszłości.
Zanim prace archeologiczne zostały zawieszone, badacze odkryli fragmenty dwóch budynków.

- W tej chwili nie możemy określić, co to jest. Jednak w związku z tym, że wejście do niego jest ozdobione kształtkami, oraz że narożnik jest wzmocniony bardzo solidną przyporą, jesteśmy w stanie powiedzieć, że mamy do czynienia z ważniejszym budynkiem niż zabudowania gospodarcze - mówił o pierwszym z nich Leszek Kucharski, kierownik archeologicznego oddziału Muzeum Okręgowego.

Drugi mur również jest gotycki, bardzo solidny i z dużą przyporą. Przy nim badacze znaleźli pozostałości późniejszych przybudówek. To wszystko są jednak przedbiegi, wstępne rozpoznanie. Prawdziwe badania archeologiczne są dopiero przed nami. Kto się nimi zajmie?