Cudze chwalimy, swojego nie znamy

Na skwerku miedzy ulicami Antczaka i Pułaskiego w Toruniu, gdzieś między butelkami po tanim winie i psimi odchodami spoczywa jeden z najwybitniejszych torunian.

<!** Image 2 align=right alt="Image 62102" sub="Resztki cmentarnego muru i pozostałości bramy prowadzącej na kirkut - to wszystko, co pozostało po toruńskich Żydach / Fot. Szymon Spandowski">Na Jakubskim Przedmieściu, obok cmentarza katolickiego znajduje się kirkut – cmentarz żydowski. Dziś jest to mały park położony między blokami. Okoliczni mieszkańcy wyprowadzają tu swoje pieski, bawią się tam dzieci. O tym, że jest to miejsce szczególne, informuje metalowa tablica. Informuje jednak tylko tak długo, aż padnie łupem wandali.

- Cały czas trzymamy w pogotowiu gotowy wzór tej tablicy – mówi Roman Waraksa, kierownik referatu zieleni i rolnictwa Urzędu Miasta w Toruniu. – Niszczą ją wandale, więc kilka razy w roku musimy ją wymieniać, a każda taka nowa tablica kosztuje 2000 zł.

Hitlerowcy nie zniszczyli

Nekropolia żydowska w Toruniu powstała na początku XIX wieku. Przetrwała okupację i pierwsze dziesięciolecia władzy ludowej. Przestała istnieć w połowie lat 70-tych ubiegłego wieku.

Tablica informacyjna nie jest jedynym śladem po cmentarzu, od strony ulicy Pułaskiego stoją jeszcze resztki prowadzącej na kirkut bramy. Stoją i niszczeją, a szkoda, bo to jedyna materialna pamiątka, która zachowała się po toruńskich Żydach. Ze względu na to warto więc chyba by było jakoś o nią zadbać, może postawić pomnik i resztki bramy w niego wkomponować? Nagrobki zostały rozkradzione, nie ma po nich śladu, ale przecież ten teren nadal jest cmentarzem, pod ławkami i alejkami nadal spoczywają ludzie – dawni mieszkańcy naszego miasta.

<!** reklama left>Żydów już w Toruniu nie ma, nie mogą się więc upomnieć o swoich przodków, ale pamiętać o nich powinniśmy my. Tym bardziej, że na tej pamięci możemy zyskać. W XIX wieku rabinem w Toruniu był Cwi Hirsz Kaliszer, człowiek, który jako jeden z pierwszych zaczął mówić o tym, że Żydzi powinni wrócić do Ziemi Świętej. Zdobył sobie tym wielkie uznanie, a w 1860 roku zorganizował w Toruniu zjazd zwolenników swojej idei. To była pierwsza tego typu konferencja na świecie. Syjonizm, ruch, który doprowadził do powstania Izraela, zrodził się więc u nas. Cwi Hirsz jest nadal doskonale znany, dzięki niemu Toruń jest obecny na kartach każdego podręcznika żydowskiej historii. I chociaż jak każdy Żyd Kaliszer marzył o tym, by spocząć w Erec Israel, miasta, z którym był związany przez prawie całe życie nie opuścił. Został pochowany na toruńskim kirkucie.

Na turystach można zarobić

Żydzi z całego świata przyjeżdżają do Polski zobaczyć ziemie swoich przodków. Na szczęście przestają ograniczać się tylko do miejsc związanych z Zagładą, często odwiedzają groby przywódców religijnych. W Leżajsku na przykład grób słynnego cadyka Elimelecha odwiedza każdego roku kilkanaście tysięcy osób. Dzięki cadykowi mały Leżajsk jest znany na całym świecie.

Czy Toruń nie mógłby pójść tą samą drogą? Udało nam się wejść do Europy, teraz chcemy być nawet jej kulturalną stolicą, tyle tylko że niespecjalnie chyba wiemy, z kim my do tej Europy weszliśmy. Poza Mikołajem Kopernikiem w Toruniu mieszkało wielu innych wielkich ludzi. Niestety, podobnie jak Kaliszer są bardziej znani i szanowani poza Toruniem.

Rabin już teraz przyciąga do Torunia turystów. Niestety, przeważnie opuszczają oni nasze miasto zniechęceni stanem cmentarza, zdziwieni tym, że taka zasłużona postać jest u nas całkowicie nieznana, i że władze miasta nie robią nic, by to zmienić.