Gdzie szukać biletu na toruński poligon? Czyli przeprowadzkami wiosna się zaczyna

Obejrzyj: Odkrywamy Toruń. Spacerkiem po Chełmińskim i Mokrem

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa to wspaniały wynalazek. Można nawet powiedzieć, że coś w stylu wehikułu czasu, bo czyta sobie człowiek gazety sprzed - dajmy na to 120 lat - i oczami wyobraźni patrzy, jak powstawało dobrze dziś znane miasto. Właściwie to dość często tej wyobraźni nawet fatygować nie trzeba, ponieważ w KPBC jest mnóstwo archiwalnych pocztówek. Można sobie treść dopasować do obrazka. Jak? Na przykład tak:

"Ulica Fryderykowska zostanie wysadzona drzewkami od ulicy Katarzyńskiej, aż do miejskiego dworca kolejowego - informowała "Gazeta Toruńska" w połowie marca 1902 roku.

W Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej jest ładna pocztówka ulicy Fryderykowskiej obsadzonej równymi szpalerami drzewek. A gdyby ktoś się nie zorientował i nie potrafił umiejscowić ulicy Fryderykowskiej, w bibliotece jest także pocztówka wydana jeszcze w czasie zaborów, więc z nazwą niemiecką, ale wysłana już z polskiego Torunia i z wpisaną nową nazwą - ulica Warszawska. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa jest czynna całą dobę, aby się do niej dostać, należy wpisać adres: kpbc.umk.pl. W zwiedzaniu dawnego Torunia bardzo pomocny jest również polsko-niemiecki słownik ulic, ten zaś znajduje się na pełnej archiwalnych skarbów stronie oToruniu.net.

No, oddaliśmy cześć źródłom, to możemy ruszać dalej. Na przykład na narożnik ulicy Prostej i Międzymurza, do miejsca, które pewnie każdy kojarzy. Ostatnio, od czasu kiedy zniknął zakład ślusarski, szyldy się tam często zmieniały. Na początku XX wieku miejsce to stało się ważnym punktem na handlowo-usługowej polskiej mapie Torunia.

"Spółka Oszczędność otwiera dnia 14 bm skład towarów kolonialnych i wiktuałów przy ulicy Prawej, tuż obok straży pożarnej - informowała 120 lat temu "Gazeta Toruńska". - Dnia poprzedniego o godz. 6 z rana odbędzie się w kościele św. Jakóba na intencyę spółki msza św., a o godz. 6 wieczorem poświęcenie lokalu. O godzinie 8 1/2 wieczorem będzie wiec w Muzeum, na który wstęp mają także panie".

Na rogu Prostej i Międzymurza mieliśmy zatem pierwszy polski sklep spółdzielczy. Msza w intencji powołanej kilka tygodni wcześniej spółki została rzecz jasna odprawiona w kościele św. Jakuba, jednak w tamtych czasach imię zapisywało się jeszcze przez "ó". Natomiast Muzeum, jak wiadomo, to gmach Towarzystwa Naukowego w Toruniu, jedna z najważniejszych ostoi polskości na Pomorzu, zbudowana między innymi przez Niemca - Reinharda Uebricka. Toruńskiemu budowniczemu o bardzo szerokich horyzontach i wielkich zasługach dla miasta TNT zawdzięcza salę widowiskową, w każdym razie za nią Uebrick był bardzo przez polską prasę chwalony. Poza tym wzniósł również między innymi budynek fabryki pierników przy ul. Strumykowej, siedzibę bractwa kurkowego na Przedzamczu i wiele kamienic, w tym dwie dla siebie - najpierw mieszkał przy Bydgoskiej 35, a później przeprowadził się do kamienicy na rogu Rybaków i Kujota, która zresztą od 1917 do 1920 roku była ulicą Uebricka.

Na początku XX wieku pan Reinhard uruchomił na Dębowej Górze nowoczesną cementownię, w której później powstały elementy pierwszego w regionie żelbetowego stropu zdobiącego rzeźnię miejską. Wielkiemu zaangażowaniu niemal kompletnie dziś zapomnianemu i niedocenionemu budowniczemu Toruń zawdzięcza również budynek teatru. To Uebrick zabiegał przez lata o jego budowę, jego starania nie ograniczały się zresztą tylko do poszukiwań funduszy na jego budowę.

"Miejski teatr niemiecki podług planu budowniczego Uebricka zostanie pobudowany - czytamy w "Gazecie Toruńskiej" z połowy marca 1902 roku. Rada miejska uchwaliła na budowę 300.000 marek. Koszta budowy, jak ocenili rzeczoznawcy, wyniosą coś 370 czy 380 tysięcy marek. Sumę nad 300 tysięcy pokryje rząd. Budowę powierzono firmie Fellner & Fellmer".

Jak wiadomo, ostatecznie wiedeńczycy przeforsowali również swój projekt, jednak Uebrick im w budowie pomagał. Poza tym, 120 lat temu zrezygnował z mandatu radnego miejskiego, aby nie podejmować decyzji w sprawie, w którą był bardzo zaangażowany, co bardzo dobrze o nim świadczy.

Wśród ciekawostek, jakie przyniósł polski dziennik 13 marca A. D., 1902 znaleźliśmy jeszcze pierwsze podsumowanie oddanej do użytku kilka miesięcy wcześniej linii kolejowej z Chełmży do Mełna. Od 1 października do końca 1901 roku przyniosła ona ponad 81,5 tysiąca marek dochodu. Wydatki wynosiły natomiast 27.350 marek, nadwyżka przekroczyła zatem 54 tysiące marek.

Na początku marca do Torunia przyleciał pierwszy bocian, na Wiśle pojawiła się także pierwsza szkuta. Wiosna zbliżała się wielkimi krokami, a wraz z nią nadciągali także żołnierze, którzy mieli ćwiczyć na toruńskim poligonie. Wspominaliśmy o tym tydzień temu, w jednym z kolejnych wydań gazety znaleźliśmy jednak jeszcze kilka interesujących szczegółów na temat życia poligonowego.

"Władza wojskowa donosi, że w dniach od 17 do 22 bm będzie artylerya strzelać ostremi nabojami - czytamy. - Strzelanie będzie się zaczynać o godzinie 7 rano i skończy się zwykle o godzinie 3 po południu. W czasie tym korzystanie z dróg publicznych prowadzących przez plac strzelnicy jest wzbronione. Dalej donosi władza wojskowa, że przystęp na plac strzelnicy jest dozwolony osobom, które się postarały o bilet odnośny w urzędzie policyjnym w Podgórzu. Zbieranie ułamków naboji jest także zakazane. Ułamki są własnością firmy C. B. Dietrich w Toruniu. Wolno je zbierać tylko osobom uprawnionym przez powyższą firmę".

Polecamy nasze grupy i strony na Facebooku:

• Toruń Retro!
• Bieżące wypadki i utrudnienia w Kujawsko-Pomorskiem
• Gdzie dobrze zjeść w Toruniu i okolicach?
• Sport w Toruniu

Przypomnijmy, że firma miała siedzibę przy Szerokiej 35, a za prawo do zbierania poligonowego złomu zapłaciła 48 tysięcy marek.
W tamtych czasach "Gazeta Toruńska", która jest naszym głównym przewodnikiem po mieście z początku wieku, wydawana była przez Sylwestra Buszczyńskiego, jej redaktorem naczelnym był natomiast Jan Brejski. Redakcja mieściła się na pierwszym piętrze kamienicy przy Mostowej 4, zaś drukarnia i siedziba wydawnictwa przy Mostowej 13. Tak było do końca marca 1902 roku.

"Z dniem 31 marca przechodzi wydawnictwo "Gazety Toruńskiej", "Gazety Codziennej" i "Przyjaciela" wraz z potrzebnym zapasem czcionek drukarskich itd na własność żony p. redaktora Jana Brejskiego - informował polski dziennik z dwutygodniowym wyprzedzeniem. - Od kwietnia będzie redakcya, administracya, ekspedycya i drukarnia "Gazety Toruńskiej", "Gazety Codziennej" i "Przyjaciela" w domu przy ul. Mostowej pod liczbą 18 naprzeciw Banku Północno-Niemieckiego. Pan Buszczyński rozszerzy niebawem swój nakład książek do nabożeństwa, dzieł religijnych itd, a obok drukarni akcydensowej, którą nadal prowadzić będzie, założy w domu własnym wielką introligatornię, którą urządzi według wszelkich wymagań techniki, ustawiając najdoskonalsze machiny i oddając nadzór nad warsztatami znanemu z dobrego smaku introligatorowi".

Termin przeprowadzki nie był przypadkowy. Wspominaliśmy już kiedyś, że w tamtych czasach umowy najmu obowiązywały na ogół do końca września bądź końca marca. Ruch przeprowadzkowy był starannie zorganizowany.

"Z okazyi przeprowadzki na 1 października przypominamy, iż według miejscowych przepisów policyjnych przeprowadzka musi się rozpocząć 1 października z rana - informowała "Gazeta Toruńska " pod koniec września 1901 roku. - Mniejsze mieszkania muszą być tegoż dnia do wieczora opróżnione, większe do 3 października w południe".

Podobnie było też wiosną 1902 roku. O obowiązkach z nią związanych prasa przypominała już 7 marca.

"Policya toruńska ogłasza, że zamiana mieszkań powinna nastąpić dnia 1 kwietnia - czytamy, - Kto się przeprowadzi, powinien policyi w trzech dniach donieść gdzie mieszka, w przeciwnym razie spotka go kara pieniężna do 30 marek".

Brejscy na pewno tego obowiązku dopełnili, zresztą pruska policja bacznie śledziła ich każdy ruch, a i rewizje w redakcji przeprowadzała często.