Śpij na dworcu, cesarzu

W Aleksandrowie Kujawskim trwa Festiwal Dwóch Cesarzy. Święto miasta i dworca nawiązuje do spotkania z września 1879 roku, gdy na stacji spotkali się monarchowie Rosji i Niemiec. Jak ono wyglądało?

<!** Image 3 align=none alt="Image 195150" sub="Dworzec w Aleksandrowie Kujawskim, sala bufetu drugiej klasy. Zdjęcie zostało zrobione w latach międzywojennych [Fot.: z archiwum dra Marcina Przegiętki]">Aleksandrów Kujawski szczyci się budynkiem jednego z najbardziej niezwykłych dworców kolejowych w Europie. Mozolnie go odbudowuje, starając się jednocześnie znaleźć dla niego jakąś dobrą receptę na przyszłość. Nie jest to łatwe, bo miasteczko leży dziś na uboczu, słusznie więc sięga do czasów, gdy pełniło rolę północnych wrót kolejowych rosyjskiego imperium, a na początku września 1879 roku był miejscem spotkania cara Aleksandra II i cesarza Wilhelma I.<!** reklama>

- Z tego spotkania zachowało się nawet zdjęcie obu monarchów na aleksandrowskim dworcu - mówi Andrzej Cieśla, burmistrz Aleksandrowa. - Cesarz pojawia się na nim w mundurze rosyjskiego generała, a car w uniformie niemieckiego odpowiednika.<!** Image 4 align=none alt="Image 195150" sub="Zdjęcie z czasów, gdy Aleksandrów był stacją graniczną: rosyjski posterunek i sam dworzec [Fot.: z archiwum dra Marcina Przegiętki]">

Zamiana strojów

Cóż to za osobliwa wymiana koszulek? Dziś coś takiego może powodować zdziwienie, kiedyś jednak wśród koronowanych głów najwyraźniej nie było niczym nowym. Można się o tym przekonać czytając notkę wydrukowaną 30 września 1868 roku w „Gazecie Toruńskiej” i przypomnianą na stronie oToruniu.net.

<!** Image 5 align=right alt="Image 195150" sub="Noc z 3 na 4 września 1879 r. Wilhelm I spędził na dworcu [Fot.: archiwum]">„Wczoraj po południu po godzinie 4, jak nam powiadano, pędziły dwie lokomotywy w biegu najszybszym z pociągiem sześciu wagonów przez Majdan za Wisłą, ku Aleksandrowu, wioząc cara Aleksandra z jego orszakiem z Poczdamu do Warszawy. (...) W Aleksandrowie car zatrzymał się 15 min., a z pruskiego munduru przebrał się w rosyjski.”

W jakim stroju car przyjechał do Aleksandrowa we wrześniu 1879 roku, by spotkać się z cesarzem? O tym gazety z tamtych czasów nie wspominają. Donoszą jednak, że tory od Warszawy do stacji granicznej obstawione były wojskiem. Dzięki tej wizycie zresztą, toruńskie gazety, w każdym wydaniu cytujące prasę berlińską, miały okazję na chwilę zamienić się z nią rolami. Toruńscy dziennikarze znajdowali się najbliżej tego wydarzenia, stali się więc źródłem informacji dla berlińskich dzienników.

Pierwsza wiadomość o spotkaniu „Gazeta Toruńska” podała w środę, 3 września: „Z Aleksandrowa dochodzi nas w tej chwili pewna wiadomość, że o godzinie 2-giej z południa, przybywa tamtąd rzeczywiście cesarz niemiecki Wilhelm i spotka się tam z carem Aleksandrem, który już o 12-tej będzie w Aleksandrowie. Obaj cesarze zabawią tam do 9-tej wieczorem, poczem cesarz niemiecki odjedzie ku Królewcowi, car Aleksander zaś wraca do Warszawy. Zdaje się, że decyzya co do tego zjazdu zapadła nagle, car bowiem miał dziś wyjechać z Warszawy do Odessy, a dyspozycje cesarza Wilhelma także były innego rodzaju.”<!** Image 6 align=none alt="Image 195150" sub="Klatka schodowa, która prowadzi do dworcowych apartamentów cesarskich do dziś robi wielkie wrażenie [Fot.: Szymon Spandowski]">

W ostateczności obaj monarchowie zostali w Aleksandrowie na noc, przy czym słynne znajdujące się w kompleksie dworcowym apartamenty carskie wcale nie zostały zajęte przez cara.

- Zamieszkał w nich cesarz Wilhelm, gospodarze zakwaterowali go na dworcu, czyli w najbardziej okazałym gmachu, car natomiast na swoją kwaterę zajął inny budynek - mówi dr Tomasz Krzemiński, współorganizator konferencji naukowej poświęconej miastu oraz pograniczu, na którym przez tyle lat było położone. Spotkanie rozpoczyna się dziś o godz. 10 w auli Kolegium Kujawskiego XX Salezjanów, przy ul. Chopina 24 i będzie trwało do godz. 14.30. Wstęp wolny.

<!** Image 7 align=right alt="Image 195156" sub="Car Aleksander II zatrzymał się obok dworca [Fot.: archiwum]">Droga dla jego wysokości

Carowi dostało się gorsze lokum, jednak droga do niego prowadziła królewska! Jak, z dużym zresztą rozbawieniem donosi toruńska prasa, w nocy przed przyjazdem koronowanych głów, szlak prowadzący do restauracji został wyasfaltowany. Pierwszą relację ze spotkania władców „Gazeta Toruńska” opublikowała w sobotę 6 września 1879 roku.

„Szczegóły o pobycie dwóch cesarzy północy w Aleksandrowie dochodzą bardzo skąpo publiczności. Wiemy dotąd tylko, że po przybyciu cesarza Wilhelma i powitaniu się obu monarchów mieli obaj w mieszkaniu dla cesarza niemieckiego w dworcu kolejowym przygotowanem półgodzinną rozmowę, poczem cesarz Aleksander udał się do przeciwległego domu, w którym sam mieszkał. Dom ten należący do budynków straży celnej, jest zwykle mieszkaniem okrężnego dyrektora celnego, generała Tixena. Około godziny 5-tej rewizytował cesarz Wilhelm cara Aleksandra w tem jego mieszkaniu, a następnie zasiedli wszyscy do obiadu”.

W czwartek, podczas drugiego dnia spotkania, car udał się do niedawno zbudowanej cerkwi, która stała koło dworca, a później rozmawiał z cesarzem. Po śniadaniu obaj wsiedli do pociągów i opuścili Aleksandrów.

(Uwaga, cytaty przytaczamy zachowując oryginalną pisownię).

Warto wiedzieć

Coś dla oka i coś dla ucha

W ramach festiwalu w sobotę o godz. 19.30, w budynku dworca zostanie wystawiona operetka „Służąca Panią”.

W niedzielę, również o godz. 19.30, w kościele pw. NMP Wspomożenia Wiernych odbędzie się koncert finałowy. Wystąpi wykonujący muzykę gospel chór Heavenly Voices.