Toruń. Kościół świętego Jakuba, pasjonująca historia zapisana w ziemi

No i o czym my teraz będziemy pisać?! Badania, jakie prowadzili archeolodzy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wokół kościoła świętego Jakuba w Toruniu były dosłownie kopalnią ciekawych tematów. Poza tym pierwszy wykop na otaczającym świątynię cmentarzu badacze założyli w 2008 roku, zaś ostatni - tym razem wewnątrz - w roku 2020, zapisana w ziemi historia była zatem nie tylko pasjonująca, ale też wieloodcinkowa.

Cóż, badania dobiegły końca, przyszedł jednak czas na podsumowanie. Archeolodzy zapraszają na wystawę, którą od 7 lutego do 30 kwietnia będzie można obejrzeć w holu głównym Collegium Humanisticum przy ul. Bojarskiego 1 na Bielanach. Niebawem powinna się również ukazać książka na temat badań jakubowych - wyda ją Towarzystwo Miłośników Torunia. Profesor Krystyna Sulkowska-Tuszyńska z Instytutu Archeologii UMK, która badania prowadziła ma również nadzieję, że uda się zorganizować kilka spotkań, podczas których o wynikach badań mogłaby opowiedzieć np toruńskim przewodnikom. My temu pomysłowi możemy tylko przyklasnąć. Zainteresowanych z pewnością nie zabraknie.

W badaniach wzięło udział w sumie 230 osób, w tym 170 studentów. Założyli ponad 20 wykopów, dzięki pracom w terenie i późniejszym badaniom laboratoryjnym udało się ustalić, że budowa kościoła św. Jakuba nie zaczęła się w 1309 roku, ale znacznie wcześniej - w połowie XIII wieku. Przypuszczenia te udało się potwierdzić m.in. dzięki analizie cegieł pobranych znad fundamentu. Archeolodzy znaleźli również najstarszy zabytek toruńskiego Nowego Miasta, czyli sprowadzoną z Gotlandii kamienną misę chrzcielną. Podczas prac prowadzonych w kościele udało się natomiast odkryć pozostałości zdobionej liliami średniowiecznej posadzki.

Kościół i jego otoczenie jest wielką nekropolią, o czym nam zdarza się chyba nie pamiętać. Wokół najstarszych toruńskich świątyń często parkują samochody. Stoją na grobach naszych poprzedników. Podczas badań wokół kościoła św. Jakuba archeolodzy naliczyli w różnych miejscach od 11 do 15 warstw pochówków. Przykościelny cmentarz służył od XIII do początków XIX wieku, chociaż badacze znaleźli dowody na to, że w wyjątkowych okolicznościach był wykorzystywany również po zamknięciu, nawet na początku lat 20. XX stulecia!

Nekropolia, podobnie jak kościół, służyła katolikom, później protestantom i znów katolikom. Archeolodzy obserwowali, jak w czasach nowożytnych tradycje pogrzebowe się przenikały. Zresztą analizowali to nie tylko oni, nad odkrywanymi podczas wykopalisk pozostałościami wianków pochylali się również palinolodzy, czyli badacze pyłków.

Badania były bardzo interdyscyplinarne. Pracując na przykościelnym cmentarzu naukowcy znajdowali różne inne przedmioty, które należały do zmarłych, bądź zostały zgubione przez żywych. Jakie? Na przykład XV-wieczny rylec do tabliczek woskowych, pochodząca z tego samego czasu mosiężna litera "o", srebrną broszę, podwieszacz, dzięki któremu można było przytwierdzić do pasa sakiewkę czy sztylet, kostkę do gry, a także... binokle.

- Po chrzcielnej misie i srebrnej broszy było to nasze najciekawsze odkrycie - mówi prof. Krystyna Sulkowska-Tuszyńska. - Niestety warstwa, w której je znaleźliśmy, była zniszczona licznymi współczesnymi wkopami. Mieliśmy zatem do czynienia z fragmentami grobów, ale binokle, i to jest po prostu przepiękne, są całe.

Z powodu późniejszych ingerencji nie zostały znalezione bezpośrednio przy szkielecie. Najbliżej binokli spoczywała kobieta zmarła w wieku lat 40 oraz mężczyzna, który umarł mając lat 50 - 55. Binokle pochodzą z drugiej połowy XVIII lub przełomu XVIII i XIX wieku. Zostały przebadane przez specjalistów z Collegium Medicum, którzy o nich oraz o tym, kto je wykonał, wyrazili się z największym uznaniem. Jedno szkło jest pęknięte, jednak drugie zachowało się nietknięte. Jak się okazało, ma ono 1,75 dioptrii. Same binokle były modyfikowane, m.in. po to, aby lepiej leżały na nosie, który prawdopodobnie był garbaty.

Więcej opowiadać nie będziemy. Zdjęcie binokli jest na wystawie. Kto ciekawy, niech więc wybierze się w wolnej chwili na Bielany do Collegium Humanisticum. Przypomnijmy, że ma na to czas do końca kwietnia. Później na pewno warto by było wystawę pokazać gdzieś na starówce, na przykład przy kościele świętego Jakuba. Czekamy również na podsumowującą badania książkę.

- Monografia "Kościół świętego Jakuba w Toruniu. Historia w ziemi zapisana" powinna się ukazać na początku marca - dodaje profesor Sulkowska-Tuszyńska. - Okładkę książki zaprojektowała pani Iwona Chmielewska.

Gdy tylko książka się ukaże, z dużą przyjemnością o tym poinformujemy.