Toruń. Tak górale odbudowują przy Woli Zamkowej szkieletowy dom Heleny Grossówny

Jak funkcjonuje oddział kardiologiczny w szpitalu na Bielanach?

Przy Woli Zamkowej trwa budowa przeniesionego z rogu ul. PCK i Głowackiego domu Heleny Grossówny. Warto by było każdy etap prac starannie dokumentować, aby później pokazywać, w jaki sposób zbudowane były toruńskie przedmieścia. Dokumentalna i edukacyjna wartość takiego materiału rośnie z każdym rokiem i każdym obiektem szkieletowym, jaki z panoramy miasta znika na zawsze. Pomimo tego, że tego typu budynków zostało już niewiele, i że m.in. w związku z obroną domu Grossówny o konieczności zachowania pozostałości zabudowy szkieletowej mówi się sporo, ich destrukcja trwa nadal.

Jak już wcześniej wielokrotnie informowaliśmy, dom przy ul. PCK 30 miał zostać zburzony, aby zrobić miejsce dla parkingu przed budowanym po sąsiedzku blokiem. Tuż przed planowaną rozbiórką obiektem zainteresował się samorząd województwa, w odpowiedzi na to toruński Oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami złożył wniosek o wpis budynku do rejestru zabytków, a konserwator wojewódzki wszczął postępowanie, które zatrzymało prace rozbiórkowe. Po negocjacjach z właścicielem samorząd województwa przejął zabytkową nieruchomość. Niestety nie można jej było pozostawić w oryginalnym miejscu i pomimo pertraktacji z Młodzieżową Spółdzielnią Mieszkaniową oraz władzami Torunia, nie udało się dla niego znaleźć miejsca w najbliższej okolicy. Dom został w częściach przewieziony na Wolę Zamkową, gdzie bardzo prężnie działa "marszałkowskie" Europejskie Centrum Współpracy Młodzieży.

- Bardzo się cieszę, że udało się ten budynek pozyskać. Jest to pewien symbol Torunia szkieletowego, którego jest już coraz mniej - powiedział marszałek Piotr Całbecki, gdy 14 listopada wspólnie ze swoimi współpracownikami i dziennikarzami zwiedzał plac budowy. - Składamy hołd wszystkim, którzy kiedyś budowali i mieszkali w takich obiektach. To naprawdę wielki honor, że mogliśmy uratować i przenieść w godne miejsce, aby mógł dalej służyć mieszkańcom.

Chociaż konstrukcje szkieletowe nazywa się potocznie pruskim murem, to na toruńskich przedmieściach w tego typu budynkach mieszkało wielu Polaków. Co prawda "domy w kratkę" budowano w mieście od samych jego początków, jednak budynki rugowane z historycznych toruńskich przedmieść powstały pod koniec XIX wieku, gdy do miasta napływały wielkie rzesze robotników zatrudnionych przy budowie twierdzy. Dzięki temu znacząco i na korzyść Polaków, zmieniła się struktura narodowościowa miasta.

- Takie obiekty w tempie zastraszającym znikają z naszego pejzażu, a pamiętajmy, że miasto jest jednostką, która przez swoją dynamikę rozwoju musi zachować to, co jest elementem tożsamości miejsca - mówi Marek Rubnikowicz, dyrektor odpowiedzialnego na przenosiny i odbudowę domu Kujawsko-Pomorskiego Centrum Dziedzictwa.

Na Wolę Zamkową trafiły wszystkie elementy pochodzącego z początku lat 90. XIX wieku budynku. 130-letnie cegły zachowały się w doskonałym stanie, gorzej próbę czasu, a przede wszystkim brak remontów, zniosły elementy drewniane. Po konserwacji te, które nadają się do użytku, wracają na swoje miejsce. Pozostałe części szkieletu zastąpiono nowymi belkami. Montażem zajmują się ciesielscy mistrzowie z Podhala, którzy wcześniej postawili kilka zagród Olenderskiego Parku Etnograficznego. Do połowy grudnia obiekt powinien być już pod dachem, zaś do użytku ma być oddany w pierwszym kwartale przyszłego roku.

Rodzina Heleny Grossówny, jednej z największych gwiazd przedwojennego polskiego kina, a także bohaterki wojennej, wprowadziła się do domu przy ul. Wodnej (przemianowanej po wojnie na PCK) koło 1920 roku. Stąd Grossówna ruszyła w świat, trafiając pod koniec lat 20. do podparyskiego majątku Poli Negri, którego zarządcą był jej pierwszy mąż - Jan Gierszał. Dzięki wsparciu pochodzącej z Lipna gwiazdy Hollywood, Helena Grossówna ukończyła renomowaną paryską szkołę baletową a także, jak ustalił dr Krzysztof Trojanowski z UMK, wypowiedziała pierwsze polskie słowa w dziejach kina dźwiękowego. Jej ścisłe związki z domem przy ul. Wodnej, gdzie przez cały czas mieszkała jej matka, trwały do końca lat 40. To właśnie toruński adres podała pani Helena, gdy po zakończeniu wojny wróciła do kraju z niemieckiej niewoli.

Na Woli Zamkowej dom Grossówny stanął w miejscu, w którym na początku XX stulecia znajdował się podobny budynek szkieletowy. Gdy już będzie gotowy, zostaną tam wyeksponowane filmowe tradycje regionu, rzecz jasna z Heleną Grosówną i Polą Negri na czele. Powstanie tu kawiarnia muzyczno-filmowa, generalnie jednak dom ma być miejscem spotkań młodzieży.

- Chcielibyśmy nadać temu miejscu twórczy charakter - dodaje marszałek Piotr Całbecki. - Grossówna jest dla nas inspiracją, aby dać szansę młodym ludziom, którzy nie wiedzą jeszcze, jak pokierować swoim życiem czy karierą, aby tutaj mogli spotkać się z ciekawymi ludźmi, bądź rówieśnikami.

Ma to być również pierwszy przystanek dla odwiedzających Toruń wycieczek, które często wchodzą na starówkę właśnie od Woli Zamkowej. Turyści znajdą tu informacje na temat atrakcji miasta, a także warunki do tego, aby po podróży rozprostować kości. Z tego zresztą zapewne będą korzystali nie tylko przyjezdni. Bastion Menniczy jest jednym z niewielu zielonych miejsc na starówce, a po tym, gdy został uporządkowany i zagospodarowany, śmiało może konkurować z miejskimi parkami i nie chodzi tu o parki kieszonkowe.