Rosja może się zmieni za 10 lat

Rozmowa z dr AGNIESZKĄ BRYC, politolog z UMK.

<!** Image 2 align=right alt="Image 184264" sub="Fot. Jacek Smarz">Kto buntuje się przeciw Putinowi?

Na ulice wielkich miast rosyjskich wyszli przede wszystkim przedstawiciele średniej generacji, studenci, przedstawiciele inteligencji i opozycji z lat 90. Łączy ich użytkowanie internetowych portali społecznościowych, wyższe wykształcenie oraz kontakty z Zachodem. W mediach zachodnich określa się ich mianem aktywizującej się klasy średniej, wydaje mi się jednak, że jest to ciągle zbyt daleko idące uproszczenie. Klasa średnia może się w Rosji wykształcić, lecz nie szybciej niż w ciągu dekady.

Jaka jest siła tej opozycji?

Realna siła demonstrujących w grudniu ubiegłego roku jest niewielka, nawet w perspektywie zbliżających się marcowych wyborów prezydenckich. Niemniej w dłuższym czasie istnieje szansa, by z tego opozycyjnie nastawionego ruchu obywatelskiego powstała poważna siła polityczna. Najpierw jednak powinni oni stworzyć własne partie, wyłonić przywódców i utrzymać zapał opozycyjny, co może być dosyć trudne, zwłaszcza że ruchy społecznościowe mają zazwyczaj krótki żywot. Dlatego reżim nie uznaje za zagrożenie prawnika i blogera Aleksandra Nawalnego, protestującego przeciwko fałszerstwom wyborczym, o którym ostatnio tak głośno w mediach.

Czy jest polityk, który może przeszkodzić wyborowi Putina na prezydenta Rosji?

Nie ma, ponieważ dotychczasowy system polityczny Rosji zdecydowanie się utrwalił, a także udało mu się skutecznie zmarginalizować prawdziwą opozycję, a ta, która zasiada w Dumie, ma charakter fasadowy. Po przejęciu władzy Putin oczyścił scenę polityczną, pozbył się konkurencji i stworzył skupione wokół siebie kręgi biznesu, resortów siłowych i administracji, w interesie których leży utrzymanie przez niego władzy. Kontrkandydaci w wyborach marcowych ubarwiają jedynie kampanię wyborczą, gra w istocie toczy się o to, czy Putin wygra w pierwszej, czy drugiej turze.

Może dojść do drugiej tury w wyborach prezydenckich?

Przypuszcza się, że Putin wygra w pierwszej turze, lecz w obliczu protestów społecznych nie jest to już takie pewne. Zwycięstwo w pierwszej turze potwierdziłoby, że Putin ciągle kontroluje swoich towarzyszy w regionach i że jego wpływy nie zostały nadmiernie zachwiane.

<!** reklama>

Czy jest możliwe, że w Rosji rewolucja nadejdzie z Internetu?

Internet może być instrumentem integrującym przyszłych opozycjonistów. Jednak nawet optymistycznie patrząc, trzeba będzie poczekać może nawet dwie kadencje na efekty protestów grudniowych. Należy pamiętać, że oprócz sfery wirtualnej, istnieje również warstwa rzeczywista. Buntujący się często pracują w państwowych przedsiębiorstwach, w których dość brutalnie egzekwuje się poprawność polityczną.

Jakie poparcie ma Putin?

Wbrew temu, co się mówi, wciąż jest ono wysokie. Wielkie aglomeracje skupiają opozycję, natomiast Putin ma poparcie we wpływowych środowiskach biznesu, armii, służb i administracji, a w wymiarze społecznym - ludzi mniej zamożnych, zamieszkujących przede wszystkim prowincję.

Czym Putin będzie chciał przekonać wyborców, żeby zagłosowali na niego?

W wyniku protestów grudniowych Kreml zaproponował pewne ustępstwa wobec demonstrantów, projekty liberalizacji władzy, które wejdą w życie dopiero po wyborach prezydenckich. Ocenia się, że mają one charakter jedynie wizerunkowy, aby zagłuszyć ferment społeczny, osłabić i podzielić demonstrantów, a także pokazać, że ekipa Putina jest w stanie porozumieć się z protestującymi. Natomiast z haseł wyborczych Putina przebijają się chwytliwe ogólniki - Rosja „silna wewnętrznie i twarda w polityce międzynarodowej”.

Jak należy oceniać zapowiedź Putina, że po wyborach mianuje Miedwiediewa na premiera?

Jest to sygnał skierowany do Zachodu. Kremlowi zależy na tym, by utrzymać wizerunek stabilnego tandemu rządzącego Rosją oraz tego, że wprawdzie dojdzie do wymiany na stanowiskach, lecz sama idea współpracy z Zachodem na rzecz modernizacji Rosji pozostanie bez zmian. Jest to ważne, ponieważ Putin jest negatywnie postrzegany na Zachodzie i to właśnie Miedwiediew ma znacznie lepsze kontakty z najważniejszymi przywódcami państw europejskich, a także Barackiem Obamą, który być może pozostanie w Białym Domu na kolejną kadencję.

Zachód będzie starał się przyciągać Rosję czy raczej odpychać?

Zachód nie ma innego wyjścia - musi przyciągać Rosję, która jest ważnym partnerem nie tylko jako dostawca surowców energetycznych, zwłaszcza w obliczu niestabilnego ostatnio Bliskiego Wschodu. Rosja jest również ważna dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Bez jej udziału USA nie są w stanie rozwiązać problemu Iranu, skutecznie zakończyć operacji afgańskiej ani uregulować sprawy nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Poza tym Rosja staje się języczkiem u wagi w stosunkach amerykańsko-chińskich.

Zakładając, że Putin zostanie prezydentem, od czego powinien zacząć reformy?

Przede wszystkim powinien zająć się reformami gospodarczymi. Rosja nie może wiecznie pełnić roli dostawcy surowców naturalnych, musi się modernizować. Nie chodzi tylko o infrastrukturę przesyłową ropy i gazu, która w większości jest przestarzała, lecz także o innowacyjność i inwestycje zagraniczne. Do tego niezbędne są jednak reformy w systemie prawnym, które powinny wprowadzić przejrzyste procedury i ograniczyć wszechobecną korupcję. Obserwatorzy jednak nie przewidują radykalnych zmian po wyborach. Rosja znajduje się bowiem w poważnym kryzysie finansowym i nie stać jej na tak głębokie reformy. 

Teczka osobowa

Polityka rosyjska, samochody i fantastyka

• Dr Agnieszka Bryc z Wydziału Politologii i Studiów
  Międzynarodowych UMK. Ukończyła studia w Instytucie Stosunków
  Międzynarodowych na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW (2000
  r.). W 2003 r. odbyła staż w Moskiewskim Instytucie Spraw
  Międzynarodowych przy MSZ Federacji Rosyjskiej. Jej zainteresowania
  badawcze koncentrują się na polityce zagranicznej Rosji i państw
  poradzieckich. Jest autorką książek dotyczących tej tematyki: „Cele
  polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej” (Toruń 2004) i „Rosja w XXI
  wieku: gracz światowy czy koniec gry?” (Warszawa 2009).
• Hobby: motoryzacja - namiętnie prowadzi samochód; literatura
  science fiction, ale nie political fiction; turystyka z zacięciem
  politycznym.