Czy manipulacja w życiu społecznym się opłaca?

Wielu ludzi brzydzi się kłamstwem, manipulacją i oszukiwaniem innych dla egoistycznych korzyści. I wielu wierzy, że jeśli umiemy być dwulicowi, zręcznie kłamać i być oportunistami, to się to nam opłaci.

Osoby zdolne do cynicznej manipulacji, nazywane przez psychologów makiawelistami, powinny, zdawałoby się, lepiej rozumieć innych i być inteligentne (kłamanie z korzyścią dla siebie wymaga dobrego przewidywania). Psycholodzy sprawdzili, czy faktycznie skłonność do manipulowania innymi ludźmi przynosi korzyści.

Makiawelizm jest jak ciężar ciała - wszyscy go mają w mniejszym lub większym stopniu. Jednak typowy, skrajny makiawelista okłamuje innych cynicznie, uważa, że osiągniecie egoistycznego celu uświęca wszelkie środki, a ponadto jest przekonany, że inni są interesowni, głupi i leniwi.

<!** reklama>

Psycholodzy wykryli jednak, że makiaweliści wcale nie rozumieją innych ludzi lepiej i nie są bardziej inteligentni. Mimo to, ich kłamstwa częściej się udają, zwłaszcza w powierzchownych kontaktach, prawdopodobnie dlatego, że umieją stworzyć pozory mówienia prawdy i latami uczą się manipulacji. Opanowali też lepiej od innych umiejętności wywierania dobrego wrażenia. W dodatku ich przewaga rośnie w sytuacjach, które wywołują silne emocje, bowiem makiaweliści mało się przejmują tym, co ktoś czuje, więc umieją zachować zimną krew i rozsądnie rozumować, gdy inni tracą głowę. Obdarzeni zaufaniem i pozostawieni bez nadzoru bez skrupułów kradną i oszukują, jeśli sądzą, że pozostanie to niewykryte. Nie mają też oporów przed łamaniem swoich przyrzeczeń, wykorzystują sytuację, aby zwiększyć swoje zyski i częściej ukrywają informacje niewygodne dla siebie.

Wydaje się, że wszystkie te umiejętności powinny sprzyjać osiągnięciu wysokich pozycji, np. w polityce, biznesie czy pracy zawodowej. Okazuje się, że w części tak jest, jednak tylko w części& Jeśli sytuacja społeczna jest klarowna, dobrze są sformułowane zasady odpowiedniego postępowania i czytelne reguły uczciwości, makiaweliści tracą. W takich sytuacjach ludzie szybko odkrywają bowiem, że mają do czynienia z cynicznym oszustem, który bez oporów łamie panujące zasady. A wtedy umiejętność oszukiwania obraca się przeciwko manipulantowi - makiaweliście przestaje ktokolwiek ufać, w związku z czym uzyskuje on gorsze stanowiska niż inni i mniej zarabia. Jeśli jednak sytuacja jest mało przejrzysta, nie ma jasnych reguł postępowania albo okoliczności wymagają improwizacji i innowacyjności, makiaweliści osiągają więcej. W mętnej wodzie płyną dalej.

Polacy w trakcie przemiany ustrojowej pływali w mętnej wodzie - prawo nie nadążało za przemianami społecznymi, prowadzenie biznesu to była zupełna nowość dla większości ludzi. Takie czasy są idealne dla makiawelistów, umiejących wykorzystać chaos i brak czystych reguł postępowania dla własnych celów. Nasz świat się jednak zmienia, coraz większe znaczne ma prawo, regulujemy coraz większe obszary życia publicznego. Może to oznaczać, że czasy cyników i manipulantów powoli się kończą&