Mina i inne marsowe zabawki

U wylotu Bramy Klasztornej w Toruniu stoi już mina morska, lada moment pojawi się także działo z okrętu podwodnego. Podobnych eksponatów było kiedyś na starówce więcej. Co się z nimi teraz dzieje?

<!** Image 3 align=none alt="Image 200299" sub="Na pamiątkę przedwojennej szkoły, miasto ustawiło przed Bramą Klasztorną współczesną minę morską. Szykuje też miejsce na działo. Fot.: Sławomir Kowalski">

Mina pamięci o przedwojennej szkole morskiej w Toruniu stoi już przed Bramą Klasztorną. Obok niej, po miejskimi murami przygotowywane jest właśnie stanowisko dla sowieckiego działa z okrętu podwodnego. Magistracki pomysł uhonorowania dawnej kuźni kadr Polskiej Marynarki Wojennej, oraz związane z nim kontrowersje opisywaliśmy w „Nowościach” kilkanaście dni temu. Oba eksponaty są przypadkowe i z toruńską szkołą morską nie mają nic wspólnego, a jeśli ktoś chciałby zobaczyć, jak w rzeczywistości wyglądał sprzęt wykorzystywany przez jej przedwojennych kadetów, polecamy uwadze najnowsze wydanie „Albumu Rodzinnego.”<!** reklama>

Na nabrzeżu nowe militarne zabawki błyszczą świeżą farbą, tymczasem na placu Artylerii Polskiej rdza zżera stare żelastwo, czyli dwie armaty, o których w zasadzie nic dziś nie wiadomo. Bo i skąd? Przy żadnej z nich nie ma nawet śladu tabliczki informacyjnej, nigdy jej tam chyba zresztą nie było. Kiedyś były natomiast kule armatnie, jednak zamiast burzyć oblegane mury, dawno temu trafiły na złomowisko.

Zdaniem ekspertów pochodzą one z pierwszej połowy XIX wieku, stały na wałach toruńskiej twierdzy i zniknęły po wynalezieniu artylerii gwintowanej.

- Większość z nich została później przetopiona na dzwony - mówi Mirosław Giętkowski, dyrektor bydgoskiego Muzeum Wojsk Lądowych.

Te dwa nieboraki przetrwały, w 1946 roku z inicjatywy władz miasta i garnizonu zostały ustawione przed Collegium Maius, jako zalążek pomnika artylerzystów. Pojawiły się zresztą w miejscu, które miało już swego rodzaj artyleryjskie tradycje. Na wspominanej już przez nas kilka razy kronice filmowej z wyzwolenia Torunia w 1945 roku widać przed obecnym Collegium rozbite niemieckie działo przeciwlotnicze.

- Stoją na terenie należącym do uniwersytetu, zwrócimy więc uczelni uwagę - obiecuje Mirosława Romaniszyn, miejski konserwator zabytków w Toruniu.

Jeśli tak jest, to pewnie sobie te armaty zardzewieją. Przynajmniej, biorąc pod uwagę historię zegara na budynku Wydziału Sztuk Pięknych przy ul. Sienkiewicza, którego uczelnia, słynna na świecie dzięki kształconym przez siebie konserwatorom, nie mogła odrestaurować przez dziesięciolecia.

W tej chwili jednak jeszcze stoją, gdy tymczasem plac przy Bastionie Menniczym, na którym dawniej znajdowała się należąca do Muzeum Okręgowego ekspozycja sprzętu artyleryjskiego wykorzystywanego podczas II wojny światowej przez LWP, świeci dziś pustkami. Zabawek boga Marsa było tam całkiem sporo, niektóre zresztą, dzięki bawiącym się podczas juwenaliów studentom, wylądowały kiedyś w Wiśle.

Później kolekcja została rozprowadzona po mieście. Armaty broniły dostępu do kilku lokali gastronomicznych, aż wreszcie trafiły pod opiekę pasjonatów. Część z nich można podziwiać przed Fortem IV, tu znajduje się m.in. haubica i katiusza. Armata przeciwlotnicza i dwa działa przeciwpancerne, wciąż należące do muzeum, eksponowane są na terenie Fortu XIII, jedną armatą ZIS-3 zajmują się natomiast ludzie związani z Muzeum Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń.

- Eksponaty znajdują się dziś w różnych częściach miasta, moim zdaniem jednak taki punkt w centrum, gdzie można było opowiadać o toruńskich tradycjach artyleryjskich bardzo by się przydał - mówi Marian Rochniński, przewodnik po Toruniu i znawca jego militarnej przeszłości. - Plac przy bastionie byłby tu idealny.